Bütün sayıyı indirmek için tıklayın.
EDİTÖRDEN
Bahar Tanyaş
Bahar Tanyaş
3-5
PSİKOLOJİDE ARAŞTIRMA VE YÖNTEM TARTIŞMALARI
Teknisyenlik
ve Toplumsallık Arasında Psikolojinin Dünü, Bugünü ve Yarını
Ersin Aslıtürk - Sertan Batur
Ersin Aslıtürk - Sertan Batur
6-17
Modernite
Bağlamında Sosyal Bilimlerde Araştırma Etiği:
Orada Bir Özne Var mı?
Özge Soysal
Orada Bir Özne Var mı?
Özge Soysal
18-24
Nitel
Araştırma Yöntemlerine Giriş: Genel İlkeler ve Psikolojideki Uygulamaları
Bahar Tanyaş
Bahar Tanyaş
25-38
Psikoloji
ve Söylem Çalışmaları
Sibel A. Arkonaç
Sibel A. Arkonaç
39-54
Yokluk
Hipotezi Anlamlılık Testi ve Etki Büyüklüğü Tartışmalarının
Psikoloji Araştırmalarına Yansımaları
İdil Işık
Psikoloji Araştırmalarına Yansımaları
İdil Işık
55-80
Web
of Knowledge’da Türkiye Adresli Psikoloji Yayınlarına
Genel Bir Bakış: 1980-2013
Engin Arık
Genel Bir Bakış: 1980-2013
Engin Arık
81-96
Sayı Panoraması
EDİTÖRDEN
Bahar Tanyaş
TEKNİSYENLİK VE TOPLUMSALLIK ARASINDA PSİKOLOJİNİN DÜNÜ,
BUGÜNÜ VE YARINI
Ersin Aslıtürk - Sertan Batur
Psikolojinin bir bilim olup olmadığı, diğer bilimlerle olan
ilişkisi ve sınırları, ‘nesnel’ bilgi üretip üretmediği, araştırma nesnesinin
doğal mı yoksa sosyal bir nesne mi olduğu ve tarafsız araştırmacıların bilgi
üretimine etkisinin ne olduğu üzerine tartışmalar geçtiğimiz yüzyılda
bitmemiştir. Psikolojinin bu önemli disipliner sorunları ve tartışmaları
psikologları önemli ve temel bir soruya doğru itmektedir: Bütün bu sorunların
yöntemsel yönelimlerle yani psikolojik bilgi edinme biçimleri ile ilişkisi
nedir? Psikolojiye baskın olan felsefi varsayımlar ve bunların alternatifleri
nelerdir? Sosyal bilim içinde tamamen geleneksel-pozitivist (görgül bilgiyi
kutsayan) veya tamamen postmodernist-görecelilik üzerine kurulu (her şeyin
göreli olduğu ve hiç bir konuda güvenilir bilgi edinmenin mümkün olmadığını
savunan) düşüncelere şüphe ile bakan araştırmacılar olarak, bu denemede
psikolojideki geleneksel bilgi edinme biçiminin psikoloji tarihi boyunca
gelişimine ve bugün yarattığı sonuçlara değiniyoruz.
Anahtar sözcükler: psikolojik bilgi,
toplumsallık, yöntem, tarihsellik, psikolojinin disipliner sorunları.
Di navbera civakîbûn û teknîkîbûnê de raborî, îroke û
siberoja derûnînasiyê
Di sedsala borî de gotûbêj û gengeşiyên sereke yên der barê statûya dîsîplînî ya derûnînasiyê de negihaştin encamekê. Ev gotûbêj û gengeşî pirsên mîna “Gelo derûnînaszî zanistek e ya ne; pêzanînên ku ew hildiberîne zanînên “objektîf” in yan ne; tişteya ku ew li serê lêkolînê dike tişteyeke suriştî ye yan civakî ye?” Di encamê de ev nîqaş bandora lêkolîner ya li ser pêvajoya lêkolînê jî digire nava xwe. Van pirsên têkildarî vê qada dîsîplînî, derûnînas ber bi pirseke bingehîn ve ajotin: Gelo bandora van kêşe û pirsgirêkan li ser pêkanînên rêbazî heye? Di derûnînasiyê de pêşbîniyên felsefî yên serdest alternatîfên wan çi ne? Wekî lêkolînerên ku di qada derûnînasiyê de hem li nêrîna kevneşopî ya pozîtîvîst, hem jî li ramana post-modern-relatîvîst bi şik û guman dinêrin, em ê di vê xebatê de pêşketinên zanînzanî (epîstemolojî) ya kevneşopî yên di derûnînasiyê de û encamên wê yên hemdem bi awayekî rexneyî pêşkêş bikin.
Di sedsala borî de gotûbêj û gengeşiyên sereke yên der barê statûya dîsîplînî ya derûnînasiyê de negihaştin encamekê. Ev gotûbêj û gengeşî pirsên mîna “Gelo derûnînaszî zanistek e ya ne; pêzanînên ku ew hildiberîne zanînên “objektîf” in yan ne; tişteya ku ew li serê lêkolînê dike tişteyeke suriştî ye yan civakî ye?” Di encamê de ev nîqaş bandora lêkolîner ya li ser pêvajoya lêkolînê jî digire nava xwe. Van pirsên têkildarî vê qada dîsîplînî, derûnînas ber bi pirseke bingehîn ve ajotin: Gelo bandora van kêşe û pirsgirêkan li ser pêkanînên rêbazî heye? Di derûnînasiyê de pêşbîniyên felsefî yên serdest alternatîfên wan çi ne? Wekî lêkolînerên ku di qada derûnînasiyê de hem li nêrîna kevneşopî ya pozîtîvîst, hem jî li ramana post-modern-relatîvîst bi şik û guman dinêrin, em ê di vê xebatê de pêşketinên zanînzanî (epîstemolojî) ya kevneşopî yên di derûnînasiyê de û encamên wê yên hemdem bi awayekî rexneyî pêşkêş bikin.
Peyvên sereke: pêzanînên derûnînasîtiyê, civakî,
rêbaz, dîrokîtî, pirsgirêkên dîsîplînî yên derûnînasiyê
Psychology’s past, present and future ın-between being
technical and being social
Major debates in psychology regarding to its disciplinary status have not settled in the past century. These debates have included and still includes such questions and concerns as whether psychology is a science or not; whether it produces ‘objective’ knowledge or not; whether its object of research is a natural or social kind; and finally these debates included the concerns on the effects of researchers on research process. These important disciplinary questions pushed psychologists towards a fundamental question: What are the effects of these problems and concerns on the methodological commitments? What are the dominant philosophical assumptions in psychology and their alternatives? As researchers who cautiously reflect on both traditional-positivist and postmodern-relativist approaches in psychology, in this essay we review and critique the development of traditional epistemologies in psychology and their contemporary consequences.
Major debates in psychology regarding to its disciplinary status have not settled in the past century. These debates have included and still includes such questions and concerns as whether psychology is a science or not; whether it produces ‘objective’ knowledge or not; whether its object of research is a natural or social kind; and finally these debates included the concerns on the effects of researchers on research process. These important disciplinary questions pushed psychologists towards a fundamental question: What are the effects of these problems and concerns on the methodological commitments? What are the dominant philosophical assumptions in psychology and their alternatives? As researchers who cautiously reflect on both traditional-positivist and postmodern-relativist approaches in psychology, in this essay we review and critique the development of traditional epistemologies in psychology and their contemporary consequences.
Keywords: psychological knowledge, social,
methods, historicity, disciplinary problems of psychology
MODERNİTE BAĞLAMINDA SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA ETİĞİ:
ORADA BİR ÖZNE VAR MI?
Özge Soysal
Sosyal bilimlerde araştırma ve yöntem sorusu bu yazıda hem
klinik uygulamanın ortaya koyduğu şekilde bilgi ve hakikat arasındaki bölünme,
hem de modernizm ve post-modernizmle birlikte gelişen yeni bilimsel yöntemler
açısından tartışılmaktadır. Bununla birlikte İkinci Dünya Savaşının insanlık
tarihinde bıraktığı izler, insanlık tarihinden Adı ve Ölümü silmesi bakımından
modernizmin ve bilimsel söylemin serüveni içinde radikal bir dönemeç olarak ele
alınmıştır. Bu dönemecin bir ürünü olan teknik belirlenimciliğin her türlü
mutlakıyetine karşı üretilen yeni bireysel ve toplumsal ifade “stilleri” ise
içinde bulunduğumuz “insanlık krizini” anlamaya ve belki de aşmaya olanak
sağlamaktadır. Bu anlamda Lacancı yaklaşımın bilinçdışı özne kuramı, öznelliğin
Gerçek, İmgesel ve Simgesel olmak üzere farklı boyutları, arzu nesnesi ve
psikoz gibi kavramları bireyselin toplumsalla olan bu bağı çerçevesinde
düşünülmüştür.
Anahtar sözcükler: özne, modernite, Lacancı
kuram, hakikat, bilimin söylemi, stil, (kayıp) nesne.
Têkildarî modernîteyê di zanistên civakî de etîka
lêkolînê: Gelo li wir kirdarek heye?
Di vê nivîsê de mijara lêgerîn û rêbazê ya di civakên zanistî de hem ji aliyê dabeşbûna agahî û heqîqetê ve ku di encama xebatên klînîk de derketiye holê û hem jî ji aliyê rêbazên nû ve ku bi modernîzm û post-modernîzmê re bi pêş ketine, tê nîqaşkirin. Li gel vê yekê şopa ku Şerê Duyemîn ê Cîhanê li ser dîroka mirovahiyê hiştiye ji ber di dîroka mirovahiyê de Nav û Mirin ji nav birine, di serboriya modernîzmê û vegotina zanistî de wekî xaleke werçerxanê ya radîkal tê nirxandin. Rê û rêgezên derbirîna civakî û takekesî yên li dijî her cure mutlaqiyeta diyarkeriya teknîk a ku berhemeke vê serdemê ye, ji bo fehmkirin û belkî jî çareserkirina “krîza mirovahiyê” a ku em tê de ne, derfetan pêşkêş dikin. Bi vî awayî jî teoriya kirdarê/a derehişî ya Lacanî li ser rehendên cur bi cur ên kirdariyê yên mîna rastîn, hêmayî û nîşaneyî û diyardeyên mîna tişteya arezûyê û psîkozê jî di çarçoveya têkiliya takekesî û civakiyê hatiye ravekirin.
Di vê nivîsê de mijara lêgerîn û rêbazê ya di civakên zanistî de hem ji aliyê dabeşbûna agahî û heqîqetê ve ku di encama xebatên klînîk de derketiye holê û hem jî ji aliyê rêbazên nû ve ku bi modernîzm û post-modernîzmê re bi pêş ketine, tê nîqaşkirin. Li gel vê yekê şopa ku Şerê Duyemîn ê Cîhanê li ser dîroka mirovahiyê hiştiye ji ber di dîroka mirovahiyê de Nav û Mirin ji nav birine, di serboriya modernîzmê û vegotina zanistî de wekî xaleke werçerxanê ya radîkal tê nirxandin. Rê û rêgezên derbirîna civakî û takekesî yên li dijî her cure mutlaqiyeta diyarkeriya teknîk a ku berhemeke vê serdemê ye, ji bo fehmkirin û belkî jî çareserkirina “krîza mirovahiyê” a ku em tê de ne, derfetan pêşkêş dikin. Bi vî awayî jî teoriya kirdarê/a derehişî ya Lacanî li ser rehendên cur bi cur ên kirdariyê yên mîna rastîn, hêmayî û nîşaneyî û diyardeyên mîna tişteya arezûyê û psîkozê jî di çarçoveya têkiliya takekesî û civakiyê hatiye ravekirin.
Peyvên sereke: kirdar, modernîte, teoriya
Lacanî, heqîqet, vebêjiya zanistê, stîl, tişte (yê winda)
The ethics of social science research in the context of
modernity: Any subject therein?
The question of scientific research and methodology is discussed in this article by the cleavage between knowledge and verity as remarked in clinical practice and also by the new scientific methods developed through modernity and post-modernity. In the adventure of modernity and scientific discourse the Second World War represents a radical turning point in the sense that it wipes out the Name and the Death in the history of human being. The new individual and social expression “styles” produced against all the absolutism of technical determination helps us to understand the “crisis of the humanity” that we experience into this era. The theory of unconscience subject, dimensions of the subjectivity as Real, İmaginary and Symbolic and the concepts of lost object and psychosis of Lacanien approche are considered within the frame of connection between the individual and the social.
The question of scientific research and methodology is discussed in this article by the cleavage between knowledge and verity as remarked in clinical practice and also by the new scientific methods developed through modernity and post-modernity. In the adventure of modernity and scientific discourse the Second World War represents a radical turning point in the sense that it wipes out the Name and the Death in the history of human being. The new individual and social expression “styles” produced against all the absolutism of technical determination helps us to understand the “crisis of the humanity” that we experience into this era. The theory of unconscience subject, dimensions of the subjectivity as Real, İmaginary and Symbolic and the concepts of lost object and psychosis of Lacanien approche are considered within the frame of connection between the individual and the social.
Keywords: subject, modernity, theory of Lacan,
verity, discourse of science, style, (lost) object
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNE GİRİŞ: GENEL İLKELER VE
PSİKOLOJİDEKİ UYGULAMALARI
Bahar Tanyaş
Bu makalenin amacı, nitel araştırma yöntemlerini psikoloji
disiplini çerçevesinde sistemli bir şekilde değerlendirmek; nitel çalışma
geleneği üzerine giriş düzeyinde kullanışlı bir kaynak oluşturmaktır. Nitel
araştırmalar, psikolojide sadece yöntemsel bir değişimi değil paradigma bazında
bir dönüşümü ve epistemolojik farklılaşmayı da simgelemektedir. 1990’lardan
itibaren kendini belirgin bir şekilde gösteren bu dönüşüm mevcut dirence rağmen
psikoloji araştırmalarındaki yerini sağlamlaştırmıştır. Bu çalışmada ilk olarak
nitel araştırma yöntemlerinin ortak paydaları ele alınacak; nitel geleneğin
psikolojideki pozitivist anlayıştan ayrıldığı noktalar tartışılacaktır. Bunu
takiben, psikoloji araştırmalarında sıklıkla kullanılan yöntemlerden Yoruma
Dayalı Fenomenolojik Analiz, Gömülü Teori ve Anlatı Analizi’nin olgulara
yaklaşımı ve veriyi analiz biçimleri özetlenecektir. Tartışma bölümünde ise,
nitel geleneğin alt yapısal talepleri ve zorlukları üzerinde durulacak, yöntem
seçimi meselesi ele alınacaktır. Son olarak, metnin daha ayrıntılı okumaları
motive edeceği umularak kaynak önerileri sunulacaktır.
Anahtar sözcükler: nitel araştırma yöntemleri,
eleştirel psikoloji, psikolojide epistemoloji, nitel veri analizi, anlatı
Destpêka rêbazên lêgerîna cawanî: Rêgezên gelemperî û
sepanên wê yên di psîkolojiyê de
Armanca vê gotarê di çarçoveya zanista derûnînasiyê de bi awayekî sîstematîk nirxandina rêbazên lêgerîn yên çawanî û di asta destpêkî de der barê kevneşopa xebata çawanî de pêkanîna çavkaniyeke karîger e. Lêgerînên çawanî ne tenê nîşaneya guherîneke rêbazî ne, her wiha di warê paradîgmayê de jî veguherînekê û cihêrengiyeke epîstemolojîk (pêzanînnasî) nîşan didin. Vê veguherîna ku ji salên 90’î û bi vir de bi awayekî berbiçav rûyê xwe nîşan dide, digel berhingariya heyî jî di lêgerînên psîkolojiyê de cihê xwe qewîn kiriye. Di vê xebatê de serê pêşîn dê aliyên hevpar ên lêgerîna çawanî werin nirxandin, pê re jî de aliyên kevneşopiya çawanî ji çemka pozîtîvîst a di psîkolojiyê de cuda dikin dê werin nîqaşkirin. Li pey vê yekê jî dê bi kurtasî awayên dahûrandina daneyan û nêzîkîtêdana diyardeyan a rêbazên mîna Dahûrandina Vegotinê, Teoriya Nuxamtî, Analîza Fenomenolojîk a li ser bingeha şîroveyê ku bi piranî di lêgerînên psîkolojiyê de tên bikaranîn, werin pêşkêşkirin. Di beşa nîqaşê de jî em ê li ser daxwazên binesazî yên kevneşopiya çawanî û zehmetiyên wê rawestin û mijara neqandina rêbazê jî hildin dest. Di dawiyê de jî bi hêviya ku daxwaza xwendinê zêdetir bike, dê hinek çavkanî werin pêşniyazkirin.
Armanca vê gotarê di çarçoveya zanista derûnînasiyê de bi awayekî sîstematîk nirxandina rêbazên lêgerîn yên çawanî û di asta destpêkî de der barê kevneşopa xebata çawanî de pêkanîna çavkaniyeke karîger e. Lêgerînên çawanî ne tenê nîşaneya guherîneke rêbazî ne, her wiha di warê paradîgmayê de jî veguherînekê û cihêrengiyeke epîstemolojîk (pêzanînnasî) nîşan didin. Vê veguherîna ku ji salên 90’î û bi vir de bi awayekî berbiçav rûyê xwe nîşan dide, digel berhingariya heyî jî di lêgerînên psîkolojiyê de cihê xwe qewîn kiriye. Di vê xebatê de serê pêşîn dê aliyên hevpar ên lêgerîna çawanî werin nirxandin, pê re jî de aliyên kevneşopiya çawanî ji çemka pozîtîvîst a di psîkolojiyê de cuda dikin dê werin nîqaşkirin. Li pey vê yekê jî dê bi kurtasî awayên dahûrandina daneyan û nêzîkîtêdana diyardeyan a rêbazên mîna Dahûrandina Vegotinê, Teoriya Nuxamtî, Analîza Fenomenolojîk a li ser bingeha şîroveyê ku bi piranî di lêgerînên psîkolojiyê de tên bikaranîn, werin pêşkêşkirin. Di beşa nîqaşê de jî em ê li ser daxwazên binesazî yên kevneşopiya çawanî û zehmetiyên wê rawestin û mijara neqandina rêbazê jî hildin dest. Di dawiyê de jî bi hêviya ku daxwaza xwendinê zêdetir bike, dê hinek çavkanî werin pêşniyazkirin.
Peyvên sereke: rêbazên lêgerîna çawanî,
derûnînasiya rexneyî, di derûnînasiyê de epîstemolojî, dahûrandina daneyên
çawanî, vegotin
An introduction to qualitative research methods: General
principles and applications in psychology
The aim of this article is to introduce the reader to qualitative research in psychology and to review some qualitative research methods that are widely used in psychological research. Qualitative research methods do not simply point out methodological variations in psychology; rather, they represent a paradigmatic shift and an epistemological deviation within the discipline. Though initially met with resistance within the psychological community, the merits of qualitative research have been acknowledged since 1990s. In this article, a set of common understandings underlying different qualitative methods will be presented and major differences between qualitative and quantitative research traditions will be discussed. Then, some of the most prevalent qualitative methods in psychology, namely Interpretative Phenomenological Analysis, Grounded Theory, and Narrative Analysis will be reviewed. In the discussion section, challenges of conducting a qualitative research study and the issue of how to select a research method will be explored. Finally, hoping that the present article motivates the reader to seek additional information on qualitative research, a list of further readings will be presented.
The aim of this article is to introduce the reader to qualitative research in psychology and to review some qualitative research methods that are widely used in psychological research. Qualitative research methods do not simply point out methodological variations in psychology; rather, they represent a paradigmatic shift and an epistemological deviation within the discipline. Though initially met with resistance within the psychological community, the merits of qualitative research have been acknowledged since 1990s. In this article, a set of common understandings underlying different qualitative methods will be presented and major differences between qualitative and quantitative research traditions will be discussed. Then, some of the most prevalent qualitative methods in psychology, namely Interpretative Phenomenological Analysis, Grounded Theory, and Narrative Analysis will be reviewed. In the discussion section, challenges of conducting a qualitative research study and the issue of how to select a research method will be explored. Finally, hoping that the present article motivates the reader to seek additional information on qualitative research, a list of further readings will be presented.
Keywords: qualitative research methods, critical
psychology, epistemology in psychology, qualitative data analysis, narrative
PSİKOLOJİ VE SÖYLEM ÇALIŞMALARI
Sibel A. Arkonaç
Türkiyeli sosyal araştırmacılar ve psikoloji
araştırmacıları, psikoloji temelli söylem analizi ve söylem çalışmalarından çok
yeni haberdar olmaktadır. Bu makalenin amacı Türkiyeli okuyucuyu bu
epistemolojik duruş ile tanıştırmaktır. Söylem analizi adı altında 1980’lerin
ikinci yarısından itibaren epistemolojik bir duruş ve bu duruşun getirdiği bir
analiz yöntemi olarak alternatif ya da radikal bir psikoloji anlayışı
geliştirilmiştir. Bugün söylem analizi adı genel bir başlık olarak
kullanılmaktadır. Sosyal araştırmacılar bu genel başlık altında birbirinden
farklılaşan söylemsel psikoloji, eleştirel söylemsel psikoloji ya da eleştirel
söylem analizi gibi çeşitli versiyonlar geliştirerek birbirinden hem
odaklandıkları problemler hem de analiz zeminleri açısından farklılaşmaktadır.
Bu makale boyunca söylem ve söylem çalışmalarının, niteliksel ama ana akım
esaslı psikolojiden farkı ortaya konacak daha sonra söylemin eylem yönelimi,
inşa edici ve inşa edilen özelliği, retoriksel ve argumentatif niteliği ele alınıp
kısaca açıklanacaktır. Son olarak da psikoloji temelli söylem çalışmalarının
Türkiye’deki geçmişi ve çalışma alanları aktarılacaktır.
Anahtar sözcükler: söylem, eylem, psikoloji,
söylemsel psikoloji, eleştirel söylem analizi
Derûnnasî û xebatên vegotinê
Lekolînerên civakî û derûnnasiyên Tirkiye yê ji dahûrîna vegotina rêbaza derûnnasîyê û ji xebatên vegotine hê nû agahtar dibin. Armanca ve gotarê ev e ku xwendekarên Tirkiye yê bi sekneke epîstemolojîk bi de nasandin. Di bin navê dahûrîna vegotinê ji nîvê 1980’e bi şûnda sekneke epîstemolojîk û bi anîna wê seknê rêbazeke dahûrîn feraseteke derûniya alternatîf an jî tundraw (radîkal) hate peşxistin. Îro navê dahûrîna vegotinê bi sernaveke gelemperî tê bikaranîn. Lekolînerên civakî di bin vê sernavê gelemperî de vegotinên derûnî yên ji hev cuda, mîna derûniya vegotinî yên rexneyî guherto yên cur bi cur bi peşxistin û him ji pirsgirekên xwe yên nîskok him jî ji aliyê bingeha derûnnasiyê ve jî ji hev cuda bûn. Di vê gotarê de vegotin û xebatên vegotine ên çawanî lê belê cudatiya rebazê bingehîn ya sereke li pişt wê berpêbûna çalakiya vegotinê ku ava bike û taybetiyên ku hatin avakirin, retorikî û argumentatîfî tê girtin dest dê bi kurtasî were diyarkirin. Bi dawîn dîroka xebatên vegotinên bingehîn a derûnnasiyên yên ku Tirkiye yê û qada xebatên ve were veguhêztin.
Lekolînerên civakî û derûnnasiyên Tirkiye yê ji dahûrîna vegotina rêbaza derûnnasîyê û ji xebatên vegotine hê nû agahtar dibin. Armanca ve gotarê ev e ku xwendekarên Tirkiye yê bi sekneke epîstemolojîk bi de nasandin. Di bin navê dahûrîna vegotinê ji nîvê 1980’e bi şûnda sekneke epîstemolojîk û bi anîna wê seknê rêbazeke dahûrîn feraseteke derûniya alternatîf an jî tundraw (radîkal) hate peşxistin. Îro navê dahûrîna vegotinê bi sernaveke gelemperî tê bikaranîn. Lekolînerên civakî di bin vê sernavê gelemperî de vegotinên derûnî yên ji hev cuda, mîna derûniya vegotinî yên rexneyî guherto yên cur bi cur bi peşxistin û him ji pirsgirekên xwe yên nîskok him jî ji aliyê bingeha derûnnasiyê ve jî ji hev cuda bûn. Di vê gotarê de vegotin û xebatên vegotine ên çawanî lê belê cudatiya rebazê bingehîn ya sereke li pişt wê berpêbûna çalakiya vegotinê ku ava bike û taybetiyên ku hatin avakirin, retorikî û argumentatîfî tê girtin dest dê bi kurtasî were diyarkirin. Bi dawîn dîroka xebatên vegotinên bingehîn a derûnnasiyên yên ku Tirkiye yê û qada xebatên ve were veguhêztin.
Peyvên sereke: vegotin, çalakî, derûnnasî,
derûnnasiya vegotinî,dahûrîna vegotina rexneyî
Discourse studies and psychology
Psychology researchers in Turkey have newly met psychology-based discourse analysis and discourse studies. So the purpose of this article is to get the reader acquainted with this epistemological stance. From the second half of 1980’s this epistemological stance and its method of analysis, under the rubric of discourse analysis, brought a radical, an alternative understanding of psychology. In 1990’s social researchers were differed from each other under this general “discourse analysis” title. Focusing on different problems and working on different analytical grounds social researchers have developed some versions of discourse analysis like discursive psychology, critical discursive psychology or critical discourse analysis. Along the article the components of discourse like its action orientation, argumentative and rhetorical orientation, and its constructive as well as constructed orientation will be explained and discussed. Finally the history of psychology-based discourse studies in Turkey will be described briefly.
Psychology researchers in Turkey have newly met psychology-based discourse analysis and discourse studies. So the purpose of this article is to get the reader acquainted with this epistemological stance. From the second half of 1980’s this epistemological stance and its method of analysis, under the rubric of discourse analysis, brought a radical, an alternative understanding of psychology. In 1990’s social researchers were differed from each other under this general “discourse analysis” title. Focusing on different problems and working on different analytical grounds social researchers have developed some versions of discourse analysis like discursive psychology, critical discursive psychology or critical discourse analysis. Along the article the components of discourse like its action orientation, argumentative and rhetorical orientation, and its constructive as well as constructed orientation will be explained and discussed. Finally the history of psychology-based discourse studies in Turkey will be described briefly.
Keywords: discourse, action, psychology,
discursive psychology, critical discourse
YOKLUK HİPOTEZİ ANLAMLILIK TESTİ VE ETKİ BÜYÜKLÜĞÜ
TARTIŞMALARININ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARINA YANSIMALARI
İdil Işık
Bu yazı nicel psikoloji araştırmalarının çatısını teşkil
eden “Yokluk Hipotezi Anlamlılık Testi”ne (Null Hypothesis Significance
Testing, NHST) getirilen eleştirileri tartışmaktadır. NHST araştırmalarda
sunulan hipotezlerin istatistiksel olarak analiz edilmesinde, en temel nicel
araştırma yöntemi öğretisi olarak gelenekselleşmiş bir modeldir ve analiz
sonucunun değerlendirilmesinde anlamlılık seviyesini gösteren p (olasılık)
değerine odaklanma eğilimi yaratmaktadır. NHST hem psikoloji bilimi genelinde
hem de araştırmacılar özelinde zaman içinde giderek mekanikleşen bir kullanım
kazanmış ve önemli eleştirilerin hedefi olmuştur. Bağımlı değişkenin yordanma
düzeyi hakkında yeterli bilgi sunamaması ve II. Tip yordama hatasının (yani, bir
etki gerçekte varken, bulunamaması) görece göz ardı edilmesi bu eleştiriler
arasındadır. Bu eleştirilerin özellikle yoğunluk kazandığı 1990’lardan bugüne
NHST’nin eksiklik ve sınırlılıkları ile başa çıkabilmek için, NHST sonuçları
yanında, etki büyüklüğü (Effect Size, ES) ve güven aralığı (Confidence
Interval, CI) bilgilerinin raporlanmasını minimum gereklilik olarak veren
kaynaklar ortaya çıkmıştır. Ayrıca, istatistiksel güç (Statistical Power)
olgusu da, araştırmacıların dikkatini NHST’nin yapısı içinde yer alan II.Tip
yordama hatasına çekmek için literatürdeki yerini almıştır (Cohen, 1988). Bu
çalışma kapsamında Türkiye özelinde yapılan bir tarama göstermektedir ki
ülkemiz psikoloji yazınında NHST konusundaki tartışmalar yeterince dikkat
çekmemiştir. Yayınlanmış araştırmalarda NHST’nin sınırlılıkları ile başa çıkmak
için önerilen etki büyüklüğü ve istatistiksel güç değerlendirmelerinin
kullanımına ilişkin baskın bir tutum da gözlenmemektedir. Psikoloji eğitimi
almış kişilerin NHST eleştirilerine dair ne kadar bilgi sahibi olduğu hakkında
kesin bir fikir elde etmemizi sağlayacak veri de bulunmamaktadır. Bu çerçeveden
hareketle bu makalede, NHST üzerinde teorik düzeyde devam eden tartışmaların
genel bir özeti ve değerlendirmesi yapılarak, araştırmacılar için kaynak
yaratacak bir derleme sunulmaktadır.
Anahtar sözcükler: yokluk hipotezi anlamlılık
testi, etki büyüklüğü, güven aralığı, istatistiksel güç
Bandora nîqaşên testa watedariyê ya hîpoteza tunebûnê ya
li ser lêgerînên psîkolojîk
Ev nivîs, rexneyên ku li Testa Watedariyê ya Hîpoteza Tunebûnê (NHST) ya ku bingeha lêgerînên çendanî yên psîkolojiyê pêk tîne nîqaş dike. NHST’ê wekî modela sereke ya rêbaza dahûrandina hîpotezên îstatîstîkî yên ku di lêgerînan de têne pêşkêşkirin bi awayekî kevneşopî cihê xwe girtiye.
NHST di analîzkirina îstatîstîkî ya hîpotezên ku di lêgerînan de têne pêşkêşkirin, modeleke bi awayekî kevneşopî wekî rêbaza lêgerînên çendanî ya sereke cihê xwe girtiye û di nirxandina encama dahûrandinê de mirov han dide da ku bi hûrbînî bala xwe bidin ser p (dibetî) ya ku asta watedariyê nîşan dide. NHST di teveka zanista derûnînasiyê de hem jî bi taybetî di nav lêgerîneran de bi domana demê re rengekî mekanîk wergirtiye û dûçarî gelek rexneyan bûye. Di nav van rexneyan de tiştên mîna der barê asta pêşbînîkirina guherîneya girêdayî de têra xwe nedana agahiyan û li ber çavan negirtina çewtiya pêşbînîkirinê ya cureya duyemîn (wate, karîgeriyek di rastiya xwe de heye, lê belê nayê dîtin) hene. Di salên 1990’î de ku ev cur rexne gelekî zêde bûn, ji bo serederîkirina bi kêmasî û tengasiyên NHST’ê re, hinek çavkaniyên wisa derketin holê ku wan wekî pêwîsteke hêrî kêm dixwest ku digel encamên NHST’ê, agahiyên mezinatiya karîgeriyê (Effect Size, ES) û hewana pêbaweriyê (Confidence Interval, CI) bên raporkirin. Her wiha hêza îstatîstîkî jî ji bo bala lêgerîneran bikêşe ser çewtiya pêşbînîkirina cureya duyemîn a ku berhemeke pêkhatînî ya NHST’ê di nav lîteratûrê de cihê xwe girt (Cohen 1988).Vekolan û lidûvçûneke ku bi taybetî di çarçoveya vê xebatê de li Tirkiyeyê hatiye kirin, nîşan dide ku li Tirkiyeyê di lîteratûrê derûnînasiyê de nîqaşên der barê NHST’ê de têra xwe bal nekişandiye. Di lêgerînên ku hatine weşandin de ji bo sûdwergirtina ji mezinatiya karîgeriyê û hêza îstatîstîkî ku ji bo serederîkirina ji dortengiyên NHST’ê re tên pêşniyarkirin, helwesteke berbiçav nehatiye dîtin. Li aliyê din têra xwe dane jî nîn in ku em bizanin ka kesên ku di warê derûnînasiyê de hatine perwerdekirin der barê rexneyên li NHST’ê de çendî xwedan agahî ne. Lewma jî, di vê xebatê de, ji bo ku ji lêgerîneran bibe çavkaniyeke gelemperî û pûxteyî, der barê nîqaşên ku di asteke teorîk de li ser NHST’ê de berdewam dikin, tê pêşkêşkirin.
Ev nivîs, rexneyên ku li Testa Watedariyê ya Hîpoteza Tunebûnê (NHST) ya ku bingeha lêgerînên çendanî yên psîkolojiyê pêk tîne nîqaş dike. NHST’ê wekî modela sereke ya rêbaza dahûrandina hîpotezên îstatîstîkî yên ku di lêgerînan de têne pêşkêşkirin bi awayekî kevneşopî cihê xwe girtiye.
NHST di analîzkirina îstatîstîkî ya hîpotezên ku di lêgerînan de têne pêşkêşkirin, modeleke bi awayekî kevneşopî wekî rêbaza lêgerînên çendanî ya sereke cihê xwe girtiye û di nirxandina encama dahûrandinê de mirov han dide da ku bi hûrbînî bala xwe bidin ser p (dibetî) ya ku asta watedariyê nîşan dide. NHST di teveka zanista derûnînasiyê de hem jî bi taybetî di nav lêgerîneran de bi domana demê re rengekî mekanîk wergirtiye û dûçarî gelek rexneyan bûye. Di nav van rexneyan de tiştên mîna der barê asta pêşbînîkirina guherîneya girêdayî de têra xwe nedana agahiyan û li ber çavan negirtina çewtiya pêşbînîkirinê ya cureya duyemîn (wate, karîgeriyek di rastiya xwe de heye, lê belê nayê dîtin) hene. Di salên 1990’î de ku ev cur rexne gelekî zêde bûn, ji bo serederîkirina bi kêmasî û tengasiyên NHST’ê re, hinek çavkaniyên wisa derketin holê ku wan wekî pêwîsteke hêrî kêm dixwest ku digel encamên NHST’ê, agahiyên mezinatiya karîgeriyê (Effect Size, ES) û hewana pêbaweriyê (Confidence Interval, CI) bên raporkirin. Her wiha hêza îstatîstîkî jî ji bo bala lêgerîneran bikêşe ser çewtiya pêşbînîkirina cureya duyemîn a ku berhemeke pêkhatînî ya NHST’ê di nav lîteratûrê de cihê xwe girt (Cohen 1988).Vekolan û lidûvçûneke ku bi taybetî di çarçoveya vê xebatê de li Tirkiyeyê hatiye kirin, nîşan dide ku li Tirkiyeyê di lîteratûrê derûnînasiyê de nîqaşên der barê NHST’ê de têra xwe bal nekişandiye. Di lêgerînên ku hatine weşandin de ji bo sûdwergirtina ji mezinatiya karîgeriyê û hêza îstatîstîkî ku ji bo serederîkirina ji dortengiyên NHST’ê re tên pêşniyarkirin, helwesteke berbiçav nehatiye dîtin. Li aliyê din têra xwe dane jî nîn in ku em bizanin ka kesên ku di warê derûnînasiyê de hatine perwerdekirin der barê rexneyên li NHST’ê de çendî xwedan agahî ne. Lewma jî, di vê xebatê de, ji bo ku ji lêgerîneran bibe çavkaniyeke gelemperî û pûxteyî, der barê nîqaşên ku di asteke teorîk de li ser NHST’ê de berdewam dikin, tê pêşkêşkirin.
Peyvên sereke: testa watedariyê ya hîpoteza
tunebûnê, mezinahiya bandorê, navbera pêbaweriyê, hêza îstatîstîkî
The null hypothesis significance testing debate and its
implications for psychological research
This paper discusses the critics on Null Hypothesis Significance Testing (NHST) which is eventually the base of the quantitative research methodology in psychology. NHST is a conventional method in the process of statistical analysis of quantitative data during hypothesis testing that directs the researchers to focus on the p (probability) value. Over time NHST has created a mechanical approach to the data analysis both at the overall level of psychology and the individual level of researchers and it has been a target for the crucial critics. It is criticized with respects that NHST does not provide information about the predictive capacity of independent variables on dependent variable and it overlooks the Type II error (i.e., as there is an effect it is not recognized). These critics have gained prevalence by 1990s and scientific studies emerged that advised reporting of Effect Size measures (ES), and Confidence Intervals (CI) as the minimum requirements to deal with the limitations of NHST. Moreover, statistical power calculations were proposed as the way to shift the focus of researchers to Type II error (Cohen, 1988). The review conducted specific to Turkey as part of this article shows that NHST debate does not get attention in the psychology literature of our country. We do not recognize a dominant attitude in the use of effect size measures and statistical power calculations in the articles that were published. We do not have data to evaluate how knowledgeable the people with psychology education are on the NHST debate, either. Within this framework in this paper, a resource on general review and evaluation of the theoretical discussions on NHST is provided for the researchers.
This paper discusses the critics on Null Hypothesis Significance Testing (NHST) which is eventually the base of the quantitative research methodology in psychology. NHST is a conventional method in the process of statistical analysis of quantitative data during hypothesis testing that directs the researchers to focus on the p (probability) value. Over time NHST has created a mechanical approach to the data analysis both at the overall level of psychology and the individual level of researchers and it has been a target for the crucial critics. It is criticized with respects that NHST does not provide information about the predictive capacity of independent variables on dependent variable and it overlooks the Type II error (i.e., as there is an effect it is not recognized). These critics have gained prevalence by 1990s and scientific studies emerged that advised reporting of Effect Size measures (ES), and Confidence Intervals (CI) as the minimum requirements to deal with the limitations of NHST. Moreover, statistical power calculations were proposed as the way to shift the focus of researchers to Type II error (Cohen, 1988). The review conducted specific to Turkey as part of this article shows that NHST debate does not get attention in the psychology literature of our country. We do not recognize a dominant attitude in the use of effect size measures and statistical power calculations in the articles that were published. We do not have data to evaluate how knowledgeable the people with psychology education are on the NHST debate, either. Within this framework in this paper, a resource on general review and evaluation of the theoretical discussions on NHST is provided for the researchers.
Keywords: null hypothesis significance testing,
effect size, confidence interval, statistical power.
WEB OF KNOWLEDGE’DA TÜRKİYE ADRESLİ PSİKOLOJİ YAYINLARINA
GENEL BİR BAKIŞ: 1980-2013
Engin Arık
Türkiye’deki araştırmacıların sosyal bilimler ve insani
bilimler alanlarında ve özellikle psikoloji alanında uluslararası bilim
dünyasına bibliyometrik katkısı nedir? Bu soruya yanıt aradığım çalışmamda Web
of Knowledge’a ait (WoK) Social Science Citation Index (SSCI) ve Arts and
Humanities Citation Index’te (A&HCI) 1980-2013 arası Türkiye adresli tam
makale olan yayınları inceledim. Ayrıca sadece psikoloji alt dizinlerinde yer
alan yayınları da inceledim. Sonuçları İran, Yunanistan, Hollanda, Almanya,
İngiltere ve ABD adresli yayınlarla sayısal olarak karşılaştırdım. Bulgular
gösteriyor ki, bütün bu ülkelerde bu dizinlerde yer alan makale sayıları
artmaktadır. Türkiye adresli toplam makale sayısı İran ve Yunanistan’dan fazla
fakat diğer ülkelerden oldukça azdır. Türkiye adresli psikoloji yayınları
sayısı artmasına rağmen (n=2,054), bu sayının toplam yayınlara oranı
düşmektedir (ortalama %11.31) ve oran olarak Hollanda (%24.90), Almanya
(%22.54) ve ABD’den (%21.14) ziyade İran (%10.93), Yunanistan (%13.22) ve biraz
da İngiltere (%15.86) ile benzerlik göstermektedir.
Anahtar sözcükler: Türkiye’de sosyal bilim
yayınları, Web of Knowledge, psikoloji, bibliyometrik analiz.
Nerînek berfireh navnîşana weşandina derûnasiyê Tirkî:
1980-2013
Têkariya biyometrîkî ya lêkolînerên li Tirkiyê di qadên zanistên civakî û zanistên mirovî de û taybetî di qada derûniyê de ji alema zanyariya navnete wî re çiye? Di xebata min a ku min ji vê pirsê re bersiv digeriya de min gotarên ku bi tam navnîşaniya Tirkiyeyê ya Sosîal Scîence Cîtatîon Index (SSCI) û Arts and Hûmanîtîes Cîtatîon Index (A&HCI) a Web of Knowledge (WoK)ê ya ku di navbera salên 1980-2013an de hatine weşandin lêkolî. Wekî din min tenê weşanên ku di binpêristên derûniyê de cîgirtî jî lêkoli. Min bersiv bi weşanên bi navnîşaniya Îran,Hollanda,Almanya,Îngîltere û Amerîkayê bi hejmareyî dane berhev.Vebinî dide nîşan ku, di hemû welatan de hejmara gotarên ku di van pêristan de cîgirtine zêde dibin. Yekoma hejmara gotarên bi navnîşaniya Tûrkiyeyê ji îran û Yûnanîstanê zêde ;lê ji yên welatên din pir kêmtir e.Di gel zêdebûna hejmara weşanên psîkolojiyê ên bi navnîşana Tirkiye yê (n=2,054) rêjeya vê hejmarê ku ji tevahiya hejmaran re , dikeve.(kêmzêde=%11.31) û bi rêjeyî Hollanda(%24.90), Almanya (%22.54) û ji bilî Amerîkayê (%21.14) îran (%10.93), Yunanistan (%13.22) û hinek jî bi Îngîltereyê hevşibî dide nîşan.
Têkariya biyometrîkî ya lêkolînerên li Tirkiyê di qadên zanistên civakî û zanistên mirovî de û taybetî di qada derûniyê de ji alema zanyariya navnete wî re çiye? Di xebata min a ku min ji vê pirsê re bersiv digeriya de min gotarên ku bi tam navnîşaniya Tirkiyeyê ya Sosîal Scîence Cîtatîon Index (SSCI) û Arts and Hûmanîtîes Cîtatîon Index (A&HCI) a Web of Knowledge (WoK)ê ya ku di navbera salên 1980-2013an de hatine weşandin lêkolî. Wekî din min tenê weşanên ku di binpêristên derûniyê de cîgirtî jî lêkoli. Min bersiv bi weşanên bi navnîşaniya Îran,Hollanda,Almanya,Îngîltere û Amerîkayê bi hejmareyî dane berhev.Vebinî dide nîşan ku, di hemû welatan de hejmara gotarên ku di van pêristan de cîgirtine zêde dibin. Yekoma hejmara gotarên bi navnîşaniya Tûrkiyeyê ji îran û Yûnanîstanê zêde ;lê ji yên welatên din pir kêmtir e.Di gel zêdebûna hejmara weşanên psîkolojiyê ên bi navnîşana Tirkiye yê (n=2,054) rêjeya vê hejmarê ku ji tevahiya hejmaran re , dikeve.(kêmzêde=%11.31) û bi rêjeyî Hollanda(%24.90), Almanya (%22.54) û ji bilî Amerîkayê (%21.14) îran (%10.93), Yunanistan (%13.22) û hinek jî bi Îngîltereyê hevşibî dide nîşan.
Peyvên sereke: weşanên zanistên civakê ya li
Tirkiye yê, Web of Knowledge, derûnî, dahûrîna Bîblîyometrîk
Turkey’s output in psychological publications: An
overview of Web of Knowledge between 1980 and 2013
What are the contributions of researchers in social sciences and humanities in Turkey to science internationally? Attempting to answer this question, in this study, I analyzed publications indexed in Web of Knowledge’s (WoK) Social Science Citation Index (SSCI) and Arts and Humanities Citation Index (A&HCI) between 1980-2013 from Turkey. I also analyzed those publications categorized in psychology only. I compared the results with those from Iran, Greece, the Netherlands, Germany, the UK, and the US. Results showed that the number of articles increased in all of those countries. The number of articles from Turkey was higher than those from Iran and Greece but lower than those from the other four countries. Even though the number of publications (n=2,054) from Turkey indexed in psychology categories increased, the ratio of psychology publications to all social science and humanities publications in SSCI and A&HCI decreased (average 11.31%). This ratio was similar to those from Iran (10.93%), Greece (13.22%), and England (15.86%) but not to the Netherlands (24.90%), Germany (22.54%), and the US (21.14%).
Keywords: social science publications in Turkey, Web of Knowledge, psychology, bibliometric analysis
What are the contributions of researchers in social sciences and humanities in Turkey to science internationally? Attempting to answer this question, in this study, I analyzed publications indexed in Web of Knowledge’s (WoK) Social Science Citation Index (SSCI) and Arts and Humanities Citation Index (A&HCI) between 1980-2013 from Turkey. I also analyzed those publications categorized in psychology only. I compared the results with those from Iran, Greece, the Netherlands, Germany, the UK, and the US. Results showed that the number of articles increased in all of those countries. The number of articles from Turkey was higher than those from Iran and Greece but lower than those from the other four countries. Even though the number of publications (n=2,054) from Turkey indexed in psychology categories increased, the ratio of psychology publications to all social science and humanities publications in SSCI and A&HCI decreased (average 11.31%). This ratio was similar to those from Iran (10.93%), Greece (13.22%), and England (15.86%) but not to the Netherlands (24.90%), Germany (22.54%), and the US (21.14%).
Keywords: social science publications in Turkey, Web of Knowledge, psychology, bibliometric analysis